Kasa rejestrująca przy nieodpłatnym świadczeniu usług w zakresie opieki medycznej

Jestem lekarzem i prowadzę indywidualną działalność gospodarczą. Udzielam nieodpłatnie porad lekarskich członkom najbliższej rodziny (rodzicom, rodzeństwu) oraz osobom w potrzebie (działając pro bono). Czy takie świadczenie usług podlega opodatkowaniu VAT i ewidencjonowaniu w kasie rejestrującej?

1. VAT należny przy nieodpłatnym świadczeniu usług

W myśl przepisów ustawy o VAT, przez odpłatne świadczenie usług, powodujące obowiązek wykazania VAT należnego uważa się m.in. sytuacje, gdy:

ma miejsce nieodpłatne świadczenie usług m.in. na cele osobiste pracowników podatnika (pracodawcy), w tym byłych pracowników i to niezależnie czy podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego (art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT),
podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług; przyjmuje się wówczas, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi (art. 8 ust. 2a ustawy o VAT).

Zgodnie z obecnym stanowiskiem organów podatkowych, ww. art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, odnoszący się do nieodpłatnego świadczenia usług, nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tych czynności, które w razie ich uznania za podlegające opodatkowaniu zostałyby zwolnione od podatku.

I tak w myśl art. 43 ust. 1 pkt 19 ustawy o VAT, zwalnia się z podatku usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, świadczone w ramach wykonywania zawodów:

a) lekarza i lekarza dentysty,

b) pielęgniarki i położnej,

c) medycznych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2023 r. poz. 991 ze zm.),

d) psychologa.

W konsekwencji powyższego, skoro usługi w zakresie opieki medycznej świadczone przez Czytelnika podlegają zwolnieniu z VAT, to tym samym w przypadku ich nieodpłatnego świadczenia nie podlegają one opodatkowaniu.

Tak przykładowo uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 26 maja 2023 r., nr 0112-KDIL3.4012.209.2023.1.AK, w której czytamy:

Dla Prenumeratorów GOFIN

Ujednolicone przepisy prawne dostępne w serwisie www.przepisy.gofin.pl »

"(...) Należy wskazać, że przepis art. 8 ust. 2 ustawy odnoszący się do nieodpłatnego świadczenia usług, nie znajduje zastosowania w odniesieniu do czynności, które w razie ich uznania za podlegające opodatkowaniu zostałyby zwolnione od podatku. W tym przypadku pozostawienie ich poza zakresem ustawy o podatku od towarów i usług nie prowadzi do naruszenia powołanych powyżej zasad, które należy uznać za uzasadniające zrównanie takich czynności z czynnością odpłatnego świadczenia usług.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że nieodpłatne świadczenie przez Pana usług medycznych nie spełnia wskazanej w art. 8 ust. 2 ustawy przesłanki do objęcia ich opodatkowaniem. Ww. świadczenia nie mieszczą się więc w definicji sprzedaży, o której mowa w art. 2 pkt. 22 ustawy (...)".

2. Ewidencja w kasie fiskalnej

W związku z tym, że nieodpłatnie świadczone usługi przez Czytelnika w zakresie opieki zdrowotnej, które są zwolnione z VAT nie mieszczą się w definicji sprzedaży, o której mowa w art. 2 pkt 22 ustawy o VAT, tym samym nie są objęte obowiązkiem ewidencjonowania przy użyciu kasy rejestrującej.

Takie stanowisko wynika z ww. interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z dnia 26 maja 2023 r.: "(...) Mając na uwadze treść art. 111 ust. 1 ustawy i wynikający z niego nakaz ewidencjonowania sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych, jedynie lekarze realizujący sprzedaż na rzecz tych podmiotów są zobowiązani do posiadania (celem ewidencjonowania na niej) kasy rejestrującej.

Powyższe dotyczy lekarzy prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ustawy. Jeżeli lekarz prowadzi praktykę lekarską na podstawie umowy o pracę, czynności wykonywane w ramach tej praktyki nie podlegają podatkowi od towarów i usług. Podatkowi temu nie podlegają również czynności nieodpłatnej porady lekarskiej wykonywane poza praktyką.

Kodeks etyki lekarskiej mówi, że lekarz ma prawo świadczyć usługi za darmo. Nie może odmówić pomocy lekarskiej (nawet bez uzyskania zapłaty) w sytuacjach nagłych. Dobrym zwyczajem jest też bezpłatne leczenie innych lekarzy i członków ich rodzin.

Zatem, odnosząc się do kwestii obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej nieodpłatnie świadczonych usług medycznych stwierdzić należy, że z uwagi na to, że świadczenia te nie spełniają definicji sprzedaży w myśl art. 2 ust. 22 ustawy, w świetle art. 111 ust. 1 w powiązaniu z art. 2 pkt 22 ustawy, świadczenia te nie mogą być objęte obowiązkiem ewidencjonowania przy użyciu kasy rejestrującej (...)".

Dodatkowo wskazano, że:

"(...) obowiązujące przepisy nie nakładają na podatników żadnych formalnych obowiązków w zakresie dokumentowania nieodpłatnych świadczeń. Podatnik ma możliwość prowadzenia dowolnej dokumentacji w tym zakresie.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że w myśl przepisów prawa podatkowego, nie ma Pan obowiązku prowadzenia wewnętrznej ewidencji nieodpłatnie świadczonych usług medycznych z wyszczególnieniem pacjentów, którzy z tych nieodpłatnych usług skorzystali.

Podsumowując, nie ma Pan obowiązku ewidencjonowania na kasie rejestrującej nieodpłatnie świadczonych usług medycznych. Ponadto - w myśl przepisów prawa podatkowego - nie ma Pan obowiązku prowadzenia wewnętrznej ewidencji nieodpłatnie świadczonych usług medycznych z wyszczególnieniem pacjentów, którzy z tych nieodpłatnych usług skorzystali (...)".