Poradnik VAT nr 1 (313) z dnia 10.01.2012

Usługi świadczone przez architekta

Czy architekt prowadzący działalność gospodarczą na rzecz osób fizycznych musi posiadać kasę rejestrującą? Czy można wystawić fakturę VAT dla osoby fizycznej, a jeśli tak, to jakie skutki podatkowe wystąpią z tego tytułu dla wystawcy i odbiorcy tego dokumentu?

Obowiązek wystawiania faktur przez podatników VAT wynika z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu podatnicy, o których mowa w art. 15 ustawy o VAT, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą dokonanie sprzedaży. Wymóg ten nie dotyczy sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, chyba że osoby te zażądają udokumentowania transakcji fakturą (art. 106 ust. 4 ustawy o VAT). Podatnik VAT może więc wystawić fakturę dla osoby fizycznej i nie spowoduje to żadnych dodatkowych skutków podatkowych, ponieważ obowiązek opodatkowania sprzedawanej usługi powstaje bez względu na formę jej udokumentowania.

Podatnik dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nie musi więc wystawiać faktury VAT, ma jednak obowiązek zaewidencjonować tę czynność w kasie rejestrującej i wręczyć paragon nabywcy usługi (towaru). Obowiązek prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących określony jest w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT i dotyczy podatników, którzy sprzedają towary i świadczą usługi, w tym również w zakresie handlu i gastronomii, na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Zwolnienia z tego obowiązku określone są precyzyjnie w rozporządzeniu w sprawie zwolnień i dotyczą tylko pewnych rodzajów czynności lub też podatników, którzy spełniają wymienione tam warunki.

Do dnia 30 kwietnia 2011 r. ze zwolnienia z ewidencjonowania korzystały usługi rzeczoznawstwa architektonicznego i inżynierskiego - wyłącznie usługi rzeczoznawstwa (PKWiU z 1997 r. - ex 74.2) na mocy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. nr 224, poz. 1797 ze zm.), ale tylko te, których świadczenie przez podatnika w całym zakresie dokumentowane było fakturą.

Po 1 maja 2011 r., usługi rzeczoznawstwa architektonicznego, jak również pozostałe usługi architektoniczne mogą korzystać wyłącznie ze zwolnień, które dotyczą wszystkich rodzajów usług, czyli zwolnień ze względu na wysokość obrotów, sposób zapłaty lub też ich ilość. Należy dodać, iż te zwolnienia obowiązywały również przed 1 maja 2011 r.

Zwolnienie podmiotowe ze względu na wysokość obrotów określone jest w § 3 ust. 1 pkt 2 i ust. 6 rozporządzenia w sprawie zwolnień i przysługuje podatnikom, których obroty na rzecz osób fizycznych i rolników ryczałtowych nie przekroczyły w poprzednim roku kwoty 40.000 zł. Zwolnienie to jednak traci moc po upływie dwóch miesięcy, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło w ciągu roku podatkowego przekroczenie kwoty obrotów w wysokości 40.000 zł.

Do wyliczenia powyższej kwoty należy przyjąć wszystkie obroty na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych w kwocie netto, czyli bez podatku VAT.

Jeśli podatnik rozpoczął działalność w trakcie roku podatkowego (2011 r. lub 2012 r.), to zwolnienie z ewidencjonowania obowiązuje do dnia przekroczenia w trakcie tego roku kwoty obrotów w wysokości 20.000 zł z tytułu sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych.

Zwolnienie z tytułu niewielkiej liczby świadczonych usług określone jest w poz. 34 załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień i przysługuje podatnikom, którzy wcześniej nie mieli obowiązku stosowania kas i łącznie spełnią następujące warunki:

1) każde świadczenie usługi dokonane przez podatnika jest dokumentowane fakturą, w której zawarte są m.in. dane identyfikujące odbiorcę,

2) liczba wszystkich dokonanych operacji świadczenia usług, o których mowa w pkt 1, w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 50, przy czym liczba odbiorców tych usług w tym okresie była mniejsza niż 20 (zwolnienie to dotyczy także podatników rozpoczynających w 2011 r. lub 2012 r. wykonywanie sprzedaży, jeżeli do końca 2011 r. lub 2012 r. podatnik spełni warunki, o których mowa w poz. 34 załącznika, z tym że w przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie czynności w drugiej połowie 2011 r. lub 2012 r., jeżeli liczba operacji świadczenia tych usług do końca roku nie przekroczy odpowiednio 25, a liczba odbiorców tych usług - 10).

Zwolnienie ze względu na formę zapłaty (także bez względu na wysokość obrotów) wymienione zostało w poz. 37 załącznika do rozporządzenia. Aby skorzystać z tego zwolnienia, zapłata za usługi musi być dokonywana w całości za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Przy czym z ewidencji i dowodów dokumentujących transakcję jednoznacznie musi wynikać, jakiej konkretnie transakcji zapłata dotyczyła.

Przedstawione powyżej zwolnienia z ewidencjonowania usług przy zastosowaniu kas rejestrujących obowiązują do dnia 31 grudnia 2012 r.