Zwolnienie z obowiązku stosowania kas rejestrujących ze względu na rodzaj dokonywanej sprzedaży

Obowiązek prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących dotyczy podatników, którzy prowadzą działalność określoną w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, czyli dokonują sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych.

Na mocy delegacji ustawowej Minister Finansów zwolnił z obowiązku stosowania kas rejestrujących niektóre grupy podatników, a aktem regulującym te zwolnienia jest rozporządzenie w sprawie zwolnień. Wymienione w rozporządzeniu zwolnienia mają zarówno charakter przedmiotowy, czyli dotyczą ściśle określonych czynności, jak i podmiotowy i wtedy dotyczą całej działalności podatnika.

Najkorzystniejsze jest oczywiście zwolnienie podmiotowe, ponieważ korzystający z niego podatnik nie musi w ogóle instalować kasy rejestrującej.

Zwolnienie podmiotowe, to przede wszystkim zwolnienie ze względu na wysokość obrotów osiąganych z tytułu sprzedaży na rzecz osób fizycznych. Jednak ze względu na niską kwotę graniczną - 40.000 zł, ze zwolnienia tego może korzystać grupa podatników prowadząca drobną działalność gospodarczą.

Zwolnienia z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących określone w ww. rozporządzeniu obowiązują do 31 grudnia 2012 r.

Uwaga

Stosując zwolnienie podmiotowe należy mieć na uwadze przepis § 4 rozporządzenia w sprawie zwolnień, określający czynności, których wykonywanie pozbawia podatnika prawa do zwolnienia z obowiązku stosowania kas nawet przy niewielkich obrotach.

Wyłączenia te dotyczą m.in. świadczenia usług taksówkowych, dostaw części samochodowych, sprzętu radiowego, telewizyjnego i telekomunikacyjnego, wyrobów z metali szlachetnych, nagranych płyt CD i DVD, paliw silnikowych, wyrobów tytoniowych oraz alkoholowych.

1. Czy charakter prowadzonej działalności wpływa na zwolnienie podmiotowe z obowiązku stosowania kas rejestrujących?

Podatnicy, których obroty na rzecz osób fizycznych przekraczają (nawet znacznie) kwotę 40.000 zł, mają możliwość korzystania ze zwolnienia z ewidencjonowania w zakresie całej działalności, pod warunkiem, że przeważająca część ich obrotów dotyczy sprzedaży zwolnionej przedmiotowo z ewidencjonowania.

Powyższe zwolnienie określone jest w § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie zwolnień. Zgodnie z tym zapisem, do dnia 31 grudnia 2012 r. z obowiązku ewidencjonowania zwolnieni zostali podatnicy dokonujący sprzedaży towarów i usług wymienionych w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, jeżeli w poprzednim roku podatkowym udział obrotów z tytułu tej sprzedaży w obrotach ogółem podatnika ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych był wyższy niż 80%.

Podatnicy mogą korzystać z tego zwolnienia, pod warunkiem, że wcześniej nie powstał u nich obowiązek ewidencjonowania.

Należy pamiętać, że do wyliczenia współczynnika przyjmuje się wyłącznie wartość sprzedaży na rzecz osób fizycznych oraz rolników ryczałtowych. Niedopuszczalne jest uwzględnianie w tej proporcji sprzedaży na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Przykład

Uczelnia poza działalnością edukacyjną świadczy również usługi wynajmu pomieszczeń (dokumentowane fakturami VAT) oraz prowadzi sprzedaż podręczników. W 2011 r. dokonała sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych na ogólną wartość 368.000 zł w tym:

działalność edukacyjna - 250.000 zł,
usługi wynajmu pomieszczeń - 98.000 zł,
działalność handlowa - 20.000 zł.

Usługi w zakresie edukacji PKWiU ex 50 (z wyjątkami, które nie mają jednak zastosowania w opisywanym przykładzie) zwolnione są z obowiązku ewidencjonowania do 31 grudnia 2012 r. na podstawie poz. 29 załącznika do rozporządzenia w sprawie zwolnień.

Usługi wynajmu i zarządzania nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi, których świadczenie przez podatnika w całym zakresie jest dokumentowane fakturami podlegają zwolnieniu z ewidencjonowania do 31 grudnia 2012 r. na mocy poz. 24 załącznika do rozporządzenia.

Wyliczenie proporcji za 2011 r. przedstawia się następująco:

(250.000 zł + 98.000 zł)/(368.000 zł) × 100% = 94,57%.

Udział usług zwolnionych w ogólnej sprzedaży jest wyższy niż 80%, w związku z czym uczelnia może korzystać ze zwolnienia z ewidencjonowania w zakresie całej działalności.

Co do zasady zwolnienie, o którym mowa w powyższym przykładzie przysługuje do 31 grudnia 2012 r. Jednak po upływie pierwszego półrocza należy dokonać ponownego przeliczenia struktury obrotów. Jeśli wyliczony współczynnik będzie wyższy niż 80%, zwolnienie nadal może być stosowane do końca 2012 r. Ponownego obliczenia struktury obrotów należy dokonać po zakończeniu 2012 r.

Przykład

Podatnik świadczący usługi ubezpieczeniowe na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, sprzedał w czerwcu 2012 r. osobie fizycznej samochód osobowy za kwotę 24.000 zł. Podatnik korzystał dotychczas ze zwolnienia przedmiotowego z obowiązku stosowania kas rejestrujących na mocy § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie zwolnień. Aby stwierdzić, czy podatnik może korzystać ze zwolnienia z ewidencjonowania, teraz już na podstawie § 3 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia, należy dokonać rozliczenia sprzedaży za I półrocze br., które przedstawia się następująco:

łączne obroty ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych - 82.000 zł,

w tym:

usługi prawnicze - 68.000 zł,
sprzedaż samochodu - 14.000 zł.

Wyliczenie udziału usług prawniczych w ogólnym obrocie przedstawiać się będzie następująco:

68.000 zł / 82.000 zł × 100% = 82,93%.

Przychód z usług prawniczych był w I półroczu 2012 r. wyższy niż 80% ogólnej sprzedaży, w związku z czym podatnik ma prawo do zwolnienia z ewidencjonowania w zakresie całej swojej działalności do 31 grudnia 2012 r.

Z przepisu § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie zwolnień wynika, że w przypadku podatnika rozpoczynającego sprzedaż po 31 grudnia 2010 r., zwolnienie podmiotowe przysługuje pod warunkiem, że będzie on wykonywał czynności wymienione w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, a przewidywany przez podatnika udział obrotów z tytułu tej sprzedaży w obrotach ogółem podatnika ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych, planowanych do zrealizowania do końca roku, w którym rozpoczęto wykonywanie sprzedaży, będzie wyższy niż 80%.

2. Utrata prawa do zwolnienia podmiotowego ze względu na strukturę obrotów

Podmioty kontynuujące działalność gospodarczą i korzystające ze zwolnienia na podstawie § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie zwolnień, tracą prawo do tego zwolnienia po upływie dwóch miesięcy, licząc od końca pierwszego półrocza danego roku, w którym podatnik korzysta z tego zwolnienia, jeżeli w okresie tego półrocza udział obrotów ze sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania, wymienionej w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, w obrotach ogółem podatnika z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy był równy albo niższy niż 80% (§ 3 ust. 2 rozporządzenia).

Podatnicy, którzy rozpoczynali działalność w pierwszym półroczu roku podatkowego, tracą prawo do tego zwolnienia, po upływie 2 miesięcy, licząc od końca pierwszego półrocza danego roku, w którym podatnik korzysta z tego zwolnienia, jeżeli udział obrotów ze sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania, wymienionej w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, w obrotach ogółem podatnika z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT był w okresie pierwszych sześciu miesięcy działalności równy albo niższy niż 80% (§ 3 ust. 4 rozporządzenia).

Przykład

Zbigniew K. od stycznia 2012 r. świadczy usługi pośrednictwa w udzielaniu kredytów oraz prowadzi działalność handlową. Usługi pośrednictwa świadczone przez podatnika wymienione są w poz. 23 załącznika do rozporządzenia (usługi finansowe i ubezpieczeniowe PKWiU 64-66), jako czynność zwolniona z ewidencjonowania. Podatnik przewidywał, iż obrót ze sprzedaży usług finansowych planowanych do zrealizowania do końca roku, będzie wyższy niż 80% całego obrotu na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. W związku z tym podatnik nie ma obowiązku instalowania kasy rejestrującej.

Po zakończeniu pierwszych sześciu miesięcy działalności dokonał rozliczenia tego okresu, z którego wynika, że w ogólnych obrotach na rzecz osób fizycznych, sprzedaż usług finansowych stanowiła mniej niż 80%. W tej sytuacji podatnik jest zobowiązany rozpocząć ewidencjonowanie usług handlowych od 1 września 2012 r. Jednakże nie będzie on musiał ewidencjonować sprzedaży usług pośrednictwa w udzielaniu kredytów, ponieważ na mocy rozporządzenia w sprawie zwolnień usługi te zwolnione są przedmiotowo z ewidencjonowania do dnia 31 grudnia 2012 r.

Z kolei w przypadku podatników rozpoczynających działalność w drugim półroczu roku podatkowego, u których udział obrotów ze sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania, wymienionej w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, w obrotach ogółem podatnika z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT będzie do końca roku podatkowego równy albo niższy niż 80%, zwolnienie, o którym mowa w § 3 ust. 1 pkt 3, traci moc po upływie 2 miesięcy od zakończenia tego roku podatkowego (§ 3 ust. 5 rozporządzenia).

Przykład

Podatnik w lipcu 2012 r. rozpoczął świadczenie usług sprzątania budynków i obiektów przemysłowych (PKWiU 81.21) głównie na rzecz podmiotów gospodarczych oraz w niewielkim zakresie dla osób fizycznych. Ponadto zamierza także dokonywać sprzedaży akcesoriów czyszczących na rzecz osób fizycznych. Usługi sprzątania budynków wymienione są w poz. 27 załącznika do rozporządzenia, jako czynność zwolniona z ewidencjonowania, natomiast sprzedaż towarów nie podlega temu zwolnieniu. Podatnik przewidywał, iż obrót ze sprzedaży usług sprzątania (świadczonych dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej) planowanych do zrealizowania do końca roku, będzie wyższy niż 80% całego obrotu na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. W związku z tym nie ma obowiązku instalowania kasy rejestrującej.

Jeśli rzeczywisty obrót do końca 2012 r. nie będzie spełniał powyższej proporcji (sprzedaż usług będzie równa lub niższa niż 80%), to podatnik będzie musiał rozpocząć ewidencjonowanie sprzedaży towarów od 1 marca 2013 r. (jeżeli prawodawca nie zmieni treści tego przepisu w nowym rozporządzeniu, gdyż aktualne rozporządzenie obowiązuje jedynie do 31 grudnia 2012 r.).

Natomiast w przypadku podatników, którzy na skutek utraty zwolnienia ze względu na strukturę obrotów obowiązani byliby do rozpoczęcia ewidencjonowania przy zastosowaniu więcej niż 5.000 kas, zwolnienie traci moc po upływie 2 lat, licząc od końca półrocza, w którym podatnik korzysta z tego zwolnienia, jeżeli w okresie tego półrocza udział obrotów ze sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania, wymienionej w poz. 1-32 załącznika do rozporządzenia, w obrotach ogółem podatnika z działalności określonej w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT był równy albo niższy niż 80% (§ 3 ust. 1 i ust. 3 rozporządzenia).